GİRİŞ
Bu rapor, UMDE olarak Afganistan’a gerçekleştirdiğimiz ziyaretin gözlemlerini, tespitlerini ve elde edilen verileri içermektedir. Ziyaretimizin temel amacı, Afganistan’ı ve halkını daha yakından tanımak, ülkenin mevcut sosyal, ekonomik ve kültürel yapısını gözlemlemek ve bu doğrultuda hayata geçirilebilecek İslami ve insani projelerin fizibilite çalışmalarını yapmaktır. Aynı zamanda, Afganistan’da yaşayan insanların karşılaştığı zorlukları yerinde tespit ederek, bu sorunlara yönelik çözüm yolları geliştirmek ve ihtiyaçlara en doğru şekilde karşılık verebilecek projeler tasarlamak hedeflenmiştir. Ziyaret süresince farklı şehirlerdeki halkın yaşam koşulları, sosyal yapıları ve günlük yaşamda karşılaştıkları sorunlar incelenmiştir. Özellikle savaşın yıkıcı etkilerinin bıraktığı izler ve bu izlerin toplum üzerindeki etkileri gözlemlenmiş, gelecekte gerçekleştirilecek projelere ışık tutacak önemli verilere ulaşılmıştır.
Bu rapor, Afganistan hakkında medyada sıkça dile getirilen yanlış algıları ve propagandaları da tespit ederek, gerçek durumu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda, Afgan halkının samimi, misafirperver ve güçlü karakterini yansıtmak ve bu coğrafyada sürdürülebilir projeler geliştirmenin önemine vurgu yapmak için kaleme alınmıştır. İslam kardeşliği ve insani sorumluluk bilinciyle gerçekleştirdiğimiz bu ziyaretin, Afganistan’da hayata geçirilecek projelere katkı sağlamasını temenni ederiz.
GENEL GÖZLEMLER
Afganistan’a varışımızda havalimanında bizzat karşılanmamız, Afgan halkının cömertliği ve misafirperverliğini gözler önüne sermiştir. Ancak savaş sonrası halkta psikolojik bir yıkım gözlemlenmiş, bu da bazı bireylerin soğuk ve bitkin tavırlarına yansımıştır. Yeni İslami Yönetim içerisinde gözlemlediğimiz samimi gayret ve çabalar, bu durumu dengeler nitelikteydi ve Afganistan’a dair umut verici bir izlenim bırakmıştır. Halkın zor koşullar altında yaşamasına rağmen İslam Emirliği mensuplarının her kesimle samimi bir şekilde iletişim kurduğuna tanık olduk. Makam ve statü fark etmeksizin fikir alışverişinde bulunmaları, davalarına olan bağlılıklarının bir göstergesiydi.
Afganistan’da şehir yapısı, yaşanan savaşlara rağmen beklenenden daha iyi bir durumda. Bölgedeki kültürün sağlam bir temele oturtulması durumunda bu topraklardan büyük başarılar çıkabileceği kanaatine varılmıştır.
Ziyaretimiz sırasında Afganistan’daki bazı eksiklikler ve gelişim alanları dikkat çekmiştir. Afganistan’daki İslami yapıya dair çalışmalara karşı bizim coğrafyamızda yetersiz bir katılım söz konusudur. Türkiye’nin Afganistan’daki köklü bağlantılarına rağmen, sahadaki yardım faaliyetlerinin azlığı dikkate değer bir sorundur.
Afganistan’da faaliyet gösteren dernekler arasında Kızılay, IDDEF, İHH, İyiliğe Çağrı Derneği, TİKA ve Yetimler Vakfı öne çıkmaktadır. Ancak, bölgeye yönelik daha fazla derneğin faaliyette bulunmasının elzem olduğu görülmüştür.
FETİH SONRASI MÜSPET GELİŞMELER
Afganistan’da yönetimin değişmesiyle birlikte, yeni dönemde gözle görülen değişimlerle ilgili olarak aşağıda bazı önemli hususlar sıralanmaktadır:
- Tüm Topraklarda Tek Hakimiyet: Yarım asırdır ilk defa Afganistan’da devlet, ülkenin tüm topraklarına hakimiyet kurabiliyor. Afganistan tarihinde uzun yıllar boyunca farklı grupların kontrol ettiği bölgeler vardı. Ancak, yeni yönetimle birlikte ülkenin tamamında merkezi bir otorite sağlanmıştır. Bu durum hem güvenlik açısından hem de altyapı ve kalkınma projelerinin uygulanabilirliği bakımından büyük bir adım olarak değerlendirilmektedir.
- Güvenlik ve Asayiş: Önceki dönemde şehir merkezinde dolaşmak ya da şehirler arası seyahat etmek hayati tehlikeler barındırıyordu. Ancak bu yeni dönemde, bizler Kabil’den Celalabad’a ve oradan Pakistan sınırındaki köylere kadar seyahat ettik ve yol boyunca hiçbir tehdit ya da tehlikeyle karşılaşmadık. Güvenlik, halkın günlük yaşamını kolaylaştıran en önemli faktörlerden biri hâline gelmiştir.
- Hırsızlıkla Mücadelede: Özellikle şehir merkezlerinde sıkça rastlanan bıçaklı hırsızlık olayları büyük oranda ortadan kaldırılmıştır. Halk arasında güvenin yeniden tesis edilmesiyle birlikte insanlar gündelik yaşamlarında kendilerini daha güvende hissetmektedir.
- Rüşvetin Önü Kesildi: Geçmişte devlet dairelerinde her imza ve işlem için rüşvet talep edilirdi. Ancak yeni yönetimle birlikte bu uygulamalar sona erdirildi. İslami hükümler doğrultusunda devleti yöneten yeni iktidar, rüşvetin kökünü kazıyarak devlet dairelerinde adil ve şeffaf bir işleyiş sağlamıştır.
- Uyuşturucu Baronları Çökertildi: Afganistan’ın birçok yerinde uyuşturucu bağımlılarına ve baronlarına karşı geniş çaplı operasyonlar düzenlenmiştir. Uyuşturucu ile mücadelede kayda değer ilerlemeler sağlanmıştır. Geçmişte her dört kişiden birinin madde bağımlısı olduğu ülkede artık uyuşturucuya dair izlere çok az rastlanmaktadır. Sokaklar, caddeler ve mahalleler uyuşturucunun izlerinden arındırılmıştır. Caydırıcı cezalar ve aktif saha çalışmaları sayesinde büyük bir sorun ortadan kaldırılmıştır.
- Dilenciler Toplatılarak Maaşlara Bağlatıldı: Afganistan sokaklarında dilencilerle karşılaşmak olağan bir durumdu. Ancak bu konuda ciddi bir çalışma başlatılarak dilenciler toplanmış ve durumları tek tek incelenmiştir. Gerçekten ihtiyaç sahibi olanlara devlet tarafından maaş bağlanarak onların temel ihtiyaçları karşılanmıştır. Ülkede dilencilik sorununun büyük ölçüde çözüme kavuştuğu gözlemlenmiştir. Bu adım, sokakların daha düzenli ve güvenli olmasını sağlamıştır.
- Afgan Lirası Değer Kazandı: Ekonomik reformlar kapsamında yerel para biriminin değeri güçlenmiş ve enflasyon düşürülmeye yönelik ciddi adımlar atılmıştır.
- Bütçede Yerel Kaynakların Oranı Arttı: Yerel kaynakların bütçedeki payı %30’lardan %70’lere çıkarılarak ekonomik bağımsızlık yolunda önemli bir ilerleme sağlanmıştır.
- Memur Maaşlarına Büyük Zam: Memur maaşları 5-6 bin Afgani seviyesinden 12-13 bin Afagani’ye yükseltilerek kamu çalışanlarının yaşam standartlarında önemli bir iyileşme sağlanmıştır.
GÖZLEMLEDİĞİMİZ BAZI OLUMSUZLUKLAR
Hava Kirliliği: Afganistan’da hava kirliliği önemli bir sorun olarak öne çıkmaktadır. Özellikle araçlardan çıkan egzoz dumanları, kış aylarında ısınma amacıyla lastik, kömür ve odun yakılması gibi faktörler bu kirliliği artırmaktadır. Kabil ve diğer büyük şehirlerde gözle görülür bir duman tabakası bulunmakta ve bu durum halk sağlığını tehdit etmektedir.
Ekonomik Daralma ve İşsizlik: Batılı devletlerin Afganistan’dan işgal güçlerini çekmesiyle birlikte, ülkeye sağladıkları maddi yardımlar da sona ermiştir. Bu durum ülke genelinde ciddi bir parasal daralmaya ve ekonomik sorunlara yol açmıştır. İşsizlik oranları artmış, birçok insan geçim sıkıntısı çekmektedir. Piyasalarda bir durgunluk gözlemlenmektedir.
Alt Yapı Sorunları: Alt yapı eksiklikleri ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Su ve kanalizasyon giderleri cadde kenarlarında veya ortasında açık bir şekilde bulunmaktadır. Bu durum hem sağlık açısından tehlike arz etmekte hem de araç ve yaya trafiğini olumsuz etkilemektedir. Alt yapı yetersizliği, özellikle yağmur yağdığında sokakların su birikintileriyle dolmasına neden olmaktadır.
Trafik ve Ulaşım Sorunları: Şehir merkezlerinde trafik ışıkları, şeritler ve düzenleyici levhalar neredeyse yoktur. Bu durum şehir içi ulaşımda ciddi izdiham ve trafik sorunlarına yol açmaktadır. Trafik kurallarına uyulmaması ve araç yoğunluğu, özellikle Kabil gibi büyük şehirlerde kaotik bir ortam yaratmaktadır.
Temizlik ve Hijyen Problemleri: Belediyecilik hizmetleri yetersiz seviyededir. Şehirlerde temizlik konusunda ciddi eksiklikler bulunmaktadır. Yollar kirli, ağaçlar toz ve duman içinde kalmaktadır. Pazarlarda satılan et, meyve, sebze gibi gıdalar hijyenik olmayan koşullarda sergilenmektedir. Bu durum, halk sağlığı için büyük bir risk oluşturmaktadır.
Eğitim Eksiklikleri: Eğitim alanında yetersizlikler göze çarpmaktadır. Çocukların bir kısmı eğitimden yoksun kalmakta, birçok okulda fiziki şartlar yetersizdir. Özellikle kırsal bölgelerde eğitim kurumlarının eksikliği dikkat çekmektedir.
Sağlık Hizmetleri: Sağlık sektörü de önemli bir gelişim alanıdır. Hastanelerde donanım eksikliği bulunmakta, birçok bölgede yeterli tıbbi hizmet sağlanamamaktadır. Halk, temel sağlık hizmetlerine ulaşmada güçlük çekmektedir.
İçme Suyu ve Elektrik Kesintileri: Kırsal bölgelerde ve bazı şehirlerde içme suyu sıkıntısı yaşanmaktadır. Elektrik kesintileri sık görülmekte ve halk günlük yaşamda ciddi zorluklarla karşılaşmaktadır.
Barınma Problemleri: Yeterli konut bulunmamakta, birçok aile barınma sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle şehir merkezlerinde düzensiz yapılaşma ve gecekondu bölgeleri artış göstermektedir.
Yetim Çocuklar: Afganistan’da işgal döneminde yaşanan savaşlar, binlerce çocuğun yetim kalmasına neden olmuştur. Resmi verilere göre ülkede yaklaşık 2 milyon yetim çocuk bulunuyor. Bu çocukların babaları savaşta şehit düşmüştür. Kabil’de ve diğer büyük şehirlerde karşılaştığımız bu yetimler, savaşın ağır mirasını taşımaya devam etmektedir. Yüzlerinde hüzün, yüreklerinde kayıplarının derin izleri var. Bu çocuklar, daha iyi bir gelecek için yardıma ve şefkate muhtaç durumda.
BAŞLICA HARAM HÜKÜMLER
- Müzik Yasağı
İslam Emirliği’nin yönetime gelmesiyle birlikte müzik dinlenmesine yasak getirildi. Özellikle hoparlör, araç içi ses sistemleri veya açık alanlarda yüksek sesle müzik çalmak kesin olarak yasaklandı. Ancak kişisel alanda ve kulaklıkla müzik dinlenmesine müdahale edilmemektedir. Bu yasak, toplumun genel ahlak ve huzurunu koruma amacı taşımaktadır. - Nikahsız Çiftlerin Birlikte Gezmesi
Nikahsız olarak kadın ve erkeğin kamusal alanlarda birlikte gezmesi yasaklandı. Sokaklarda, parklarda veya halka açık alanlarda sevgili ilişkisi içinde dolaşmak, toplum düzenine aykırı kabul edilmekte ve yasaklanmaktadır. Bu kural, aile yapısını ve toplumsal ahlakı koruma amacı taşır. - Alkol Yasağı
Afganistan’da alkol tüketimi ve satışı tamamen yasaklanmıştır. Tekel bayileri açmak, alkol bulundurmak veya herhangi bir şekilde alkol tüketmek kati surette yasaktır. Bu yasak, hem kamusal alanlarda hem de bireysel yaşamda geçerlidir. Özel mülklerde dahi alkol bulundurulmasına izin verilmemektedir. Bu uygulama, toplumun dini değerlerini ve sağlığına zarar verebilecek alışkanlıkların önlenmesi amacı taşımaktadır. - Hicab Zorunluluğu
Kadınların kamusal alanda başlarını örtmesi zorunlu hale getirilmiştir. Kadınların saçlarının ön kısmının bir miktarının görünmesine müdahale edilmemekle birlikte, tamamen başı açık dolaşmalarına izin verilmemektedir. Bu kurala uymayanlar, “Emr-i Bi’l Maruf” görevlileri tarafından uyarılmaktadır. Kuralın amacı, İslami örtünme hassasiyetini korumaktır. - Rüşvetle Mücadele
Devlet dairelerinde rüşvetle mücadelede önemli bir ilerleme kaydedilmiştir. Emirlik yönetimi, rüşvetin yaygın olduğu devlet kurumlarında köklü bir temizlik başlatmıştır. Müdürlerden alt kademedeki memurlara kadar, rüşvetle ilişkisi tespit edilen kişiler ağır yaptırımlarla karşılaşmaktadır. Bu uygulama, adil bir yönetim anlayışını yerleştirme çabasının bir yansımasıdır. - Uyuşturucuyla Mücadele
Uyuşturucu kullanımı, üretimi ve ticareti tamamen yasaklanmıştır. Emirlik, bu konuda oldukça sert ve caydırıcı cezalar uygulamaktadır. Sokaklarda uyuşturucu kullanıcılarına yönelik kapsamlı operasyonlar yapılmış, uyuşturucu bağımlıları rehabilitasyon merkezlerine yönlendirilmiştir. Bu adımlar, toplum sağlığını ve genç nesli korumaya yönelik önemli bir girişimdir.
AFGANİSTAN HAKKINDA SÖYLENEN YALANLAR
Son yıllarda Afganistan üzerine çeşitli platformlarda gerçeklikten uzak, kasıtlı yalanlar ve karalama propagandaları yapılmaktadır. Özellikle bazı YouTuber’lar ve Batı yanlısı basın kuruluşları, Afganistan’ın yeni yönetimini ve İslami yönetim tarzını hedef alan sahte iddialar ortaya koymaktadır. Ancak, UMDE olarak gerçekleştirdiğimiz Afganistan ziyaretinde yaptığımız gözlemler ve birebir görüşmeler, bu iddiaların büyük bir kısmının asılsız olduğunu ortaya koymuştur.
Bu raporda, sahada edindiğimiz izlenimler ve tanıklıklar doğrultusunda Afganistan hakkında sık sık dile getirilen yalanları ve gerçekleri sizlerle paylaşıyoruz.
1. İnsanlara Fiziki Şiddet Uygulandığı İddiası
Kabil başta olmak üzere, şehrin merkezi caddeleri ve ara sokaklarını adım adım gezdik. Toplamda bir hafta boyunca gerçekleştirilen bu gözlem sürecinde, polis veya diğer emniyet güçlerinin halka fiziksel şiddet uyguladığına dair herhangi bir olaya şahitlik etmedik. Halk ile iç içe, dostane ve sakin bir ortam söz konusuydu.
Bazı medya organları tarafından sıklıkla öne sürülen “polislerin halkı darp ettiği ve gündelik yaşamda baskı uyguladığı” iddialarının hiçbir gerçeklik payı olmadığını söyleyebiliriz.
2. Kadınların Dışarıya Çıkmasının Yasaklandığı İddiası
Kadınların dışarı çıkmasının yasaklandığı yönündeki iddialar, Afganistan’ın yeni yönetimine atılan en yaygın yalanlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Pazar yerleri, şehir merkezleri ve ara sokaklarda yüzlerce kadının rahat bir şekilde dolaştığını, alışveriş yaptığını ve işlerini hallettiklerini gördük.
Kadın sayısının erkeklerden daha az olduğu doğru olsa da, bu durumun nüfus oranlarına dayandığı bize bildirildi. Kadınların dışarı çıkmasının yasaklandığı iddiası, gerçeklikle hiçbir ilgisi olmadığını rahatça ifade edebiliriz.
3. Gayrimüslimlere Yaşam Hakkı Tanınmadığı İddiası
Afganistan’da gayrimüslimlerin yaşam hakkının olmadığı yönündeki iddialar da asılsızdır. Kabil’de Hindu topluluğunun yaşadığını ve ibadetlerini serbest bir şekilde gerçekleştirdiğini yerinde gördük. Hindu mabedine yaptığımız ziyaret sırasında, mabetlerin yoğun güvenlik önlemleriyle korunduğuna şahit olduk.
Hindu topluluğu ile yaptığımız görüşmede, kendilerinin İslam Emirliği’nden hiçbir baskı görmediklerini, aksine her türlü ibadetlerini serbestçe yerine getirebildiklerini ifade ettiler. Mabetlerinin önünde kazanlarla süt kaynatıp, bunu halka ikram etmeleri, yeni yönetimin hoşgörü politikalarının bir göstergesidir.
Ayrıca, Hindu tapınaklarında dini liderlerinin fotoğrafları sergilenirken, şehirdeki Müslümanlara ait iş yerlerinde kişisel fotoğrafların sergilenmesi yasaktır. Bu da azınlıklara yönelik pozitif ayrımcılığın bir örneğidir.
KÜLTÜR VE LEZZETLER
Afganistan’da öne çıkan lezzetler arasında etli pilav, kebap, elma, nar, badem ve yeşil çay dikkat çekmektedir. Afgan mutfağı, zengin aromalarıyla misafirperverliklerini tamamlayan önemli bir unsur olmuştur.
ÖNERİLER
Türkiye’deki belediyecilik anlayışı, Afganistan’daki İslami yapılara taşınmalıdır.
Afganistan’da seminer ve konferanslar düzenlenerek, dernek çalışmalarının nasıl etkinleştirilebileceği ele alınmalıdır.
Türkiye’den âlimler ve uzmanlardan oluşan bir heyet, Afganistan’daki İslami eğitim merkezlerine ziyarette bulunmalıdır.
Afganistan’da mescitlerin okul ve medrese olarak kullanılması öne çıkmaktadır. Bu nedenle mescit inşa edilmesine öncelik verilmelidir.
Afganistan’da işsizlik oranı yüksek seviyededir. Türk yatırımcıların Afganistan’da fabrika ve tesis kurmaya teşvik edilmesi gerekmektedir.
BİZİ BEKLEYEN PROJELER
Afganistan’da yapılan gözlemler doğrultusunda UMDE olarak hayata geçirebileceğiniz projeler, halkın temel ihtiyaçlarına yönelik insani yardımlardan, eğitime ve sosyal kalkınmaya kadar geniş bir yelpazede şekillenebilir. Bu projeler, hem acil ihtiyaçlara cevap verecek hem de uzun vadeli sürdürülebilir çözümler sunacaktır. İşte bazı öneriler:
1. Eğitim ve Medrese Projeleri
Durum Tespiti: Afganistan’da eğitim alanında ciddi eksiklikler bulunmaktadır. Özellikle kırsal kesimlerde medrese yetersizliği dikkat çekmektedir.
Proje Önerisi:
Medrese ve Okul İnşası: İslami ilimler ve fen bilimlerinin birlikte okutulacağı modern medreseler ve okullar inşa edilebilir.
Yetimler İçin Yatılı Eğitim Merkezleri: Babası savaşta şehit olmuş yetim çocukların yatılı olarak eğitim görebileceği ve barınabileceği medreseler inşa edilebilir.
2. Sosyal Yardım ve Fakirlik Projeleri
Durum Tespiti: Afganistan’da ekonomik sıkıntılar, işsizlik ve yoksulluk ciddi seviyelerdedir. Dilencilik gibi yaygın problemler, devlet tarafından kontrol altına alınsa da fakir halkın geçim kaynaklarına ihtiyaç duyduğu açıkça gözlemlenmiştir.
Proje Önerisi:
Gıda ve Giysi Yardım Programları: Kış aylarında fakir halka yönelik battaniye, kıyafet ve gıda yardımı projeleri düzenlenebilir.
Yetim Ailelere Destek Fonu: Dul kalmış kadınlar ve yetim çocukları destekleyecek aylık maaş veya gıda yardım programları başlatılabilir.
Aşevi Kurulması: Fakir ailelerin günlük sıcak yemek alabileceği aşevleri kurulabilir.
Mikro Finans Projeleri: Küçük esnafa destek olmak için mikro kredi programları başlatılabilir.
3. Sağlık ve Hijyen Projeleri
Durum Tespiti: Temizlik ve hijyen eksiklikleri dikkat çekicidir. Caddelerde hijyen kurallarına dikkat edilmediği, temiz içme suyu konusunda sıkıntılar olduğu gözlemlenmiştir.
Proje Önerisi:
Temiz Su Kuyuları: Kırsal bölgelerde ve şehir kenarlarında temiz su kuyuları açılabilir.
Sağlık Taraması ve Mobil Klinik: Köylerde düzenli sağlık taramaları ve temel sağlık hizmetlerinin sağlanabileceği mobil klinikler kurulabilir.
SONUÇ
Afganistan’daki durum, zorluklarla birlikte büyük bir potansiyel barındırmaktadır. Türkiye’nin bu bölgeye daha fazla yönelmesi, hem tarihi bağlarımızı güçlendirecek hem de Afgan halkının gelişim sürecine katkı sağlayacaktır. İslami dayanışma çerçevesinde daha yoğun yardım ve kalkınma projelerinin hayata geçirilmesi büyük bir fayda sağlayacaktır.
Bu gözlemler, Afganistan’da yaşanan zorlukların daha geniş bir perspektiften değerlendirilmesine olanak sağlamaktadır. Bu tür sorunların çözümüne yönelik projeler geliştirilmesi, halkın yaşam kalitesini artırma yolunda önemli bir adım olacaktır.
Afganistan’daki gözlemlerimiz, ülkede olumlu ve olumsuz birçok gelişmenin yaşandığını göstermektedir. Ülkenin geleceğine dair umut verici projeler mevcut olsa da altyapı eksiklikleri, ekonomik darboğaz ve çevresel sorunların çözülmesi için daha fazla çaba sarf edilmelidir. Türkiye’nin Afganistan’a yönelik yardımlarını artırması, eğitim ve altyapı projelerine destek vermesi, bu coğrafyada kalıcı bir iyileşme sağlanmasına katkı sunacaktır.
UMDE olarak bu tespitlerin İslam dünyasına bir rehber olmasını temenni ederiz. Bu rapor, ileride yapılacak çalışmalara kaynaklık edecek niteliktedir.
Saygılarımla, UMDE Yönetimi
